İran tədqiqat və innovasiyalara arxalanaraq regional süni intellekt rəqabətində mövqelərini möhkəmləndirməyə çalışır; Hər gün yeni ölçülər götürən rəqabət.
İran və Türkiyə nəşr olunan məqalələrin sayında çox sıx rəqabət aparır və onlar 2018-2022-ci illər ərzində ildə 1500-2000 məqalənin davamlı istehsalı ilə süni intellekt tədqiqat məqalələrinin istehsalında lider olublar.
Dünyadakı bəzi etibarlı sitat bazaları elmi tədqiqatların qiymətləndirilməsində mühüm rol oynayır. Bu məlumat bazalarından biri Scopus məlumatlarına əsaslanan elmi jurnalların reytinqini təqdim edən SCImago-dur. Bundan əlavə, əvvəllər ISI kimi tanınan Web of Science elmi məhsulların ölçülməsi və tədqiqatların sitat qiymətləndirilməsi üçün başqa etibarlı mənbədir.
Süni intellekt və digər inkişaf etməkdə olan texnologiyalar sahəsində bu məlumat bazaları məlumatların geniş əhatə dairəsinə və yüksək dəqiqliyinə görə elm istehsalının vəziyyətinin, tədqiqat meyllərinin, sitat indekslərinin təhlili üçün əsas mənbələr kimi istifadə olunur. Elmi tədqiqatçılar və siyasətçilər adətən tədqiqatçıların, qurumların və ölkələrin bilik yaradıcılığı və elmi təsir sahəsindəki elmi mövqeyinin hərtərəfli mənzərəsini təsvir etmək üçün bu məlumat bazalarının hesabatlarına istinad edirlər.
İranın Milli Süni İntellekt Cəmiyyətinin rəhbəri Məhəmməd Hadi Zahedi SCImago statistikasına əsaslanaraq İranın regiondakı reytinqi haqqında deyib: Bu mərkəzin statistik məlumatlarına görə, 2023-cü ilin sonuna qədər İran dünyada 15-ci yeri tutmağı bacarıb, Türkiyə isə 18-ci pillədə bu mövqenin arxasınca gedir. Bu onu göstərir ki, İran gərgin rəqabət şəraitində regionda birinciliyini qoruyub saxlaya bilib; Bununla belə, 2025-ci ilin sonuna qədər türk tədqiqatçıların qeydə aldığı məqalələrin sayının iranlı tədqiqatçıların dərc etdiyi məqalələrin sayından çox olacağı ilə bağlı narahatlıqlar var.
Bu sıralama 2023-cü ilin sonuna qədər əvvəlki illərin tədqiqat məlumatlarını ehtiva edən məcmu indeksdir. Bununla belə, 2023-cü ildə müstəqil olaraq İran süni intellekt sahəsində regional üzrə birinci, dünya üzrə isə 13-cü yeri tutmağı bacarıb. Qeyd edək ki, 2024-cü il üçün məlumatlar hələ açıqlanmayıb. Aşağıdakı şəkil 2023-cü ildə İranın bölgədəki mövqeyini göstərir.
İran və Türkiyə arasında süni intellekt sahəsində məqalələrin sayına görə sıx rəqabət var
Dünya reytinqində yeddi komponent təsirli olur ki, onlardan biri də məqalələrin yazlmasıdır. İran və Türkiyə nəşr olunan məqalələrin sayında çox yaxın rəqabətə malikdir və onlar 2018-2022-ci illər ərzində ildə 1500-2000 məqalənin davamlı istehsalı ilə süni intellekt tədqiqat məqalələrinin yazılmasında lider olublar.
Milli Süni İntellekt Cəmiyyətinin rəhbəri İran və Türkiyənin elmi göstəricilərinin müqayisəsi haqqında deyir: “Son statistik məlumatlara görə, Türkiyə tərəfindən süni intellekt sahəsində dərc olunan məqalələrin ümumi sayı indiyədək 75305, İran tərəfindən dərc olunan məqalələrin sayı isə 73545-dir. İran və Türkiyənin sitat sayının müqayisəsi ilə əlaqədar olaraq Türkiyə üçün ümumi istinadların sayı 72339, İran üçün isə 81200-dür. Bu o deməkdir ki, iranlı tədqiqatçıların məqalələrinə istinadların sayı daha çox olub. Bir məqaləyə istinadların sayı Türkiyədə 0,96, İranda isə 1,1-dir. Türkcə məqalələrin sayı daha çox olsa da (1800 məqalə), çox önəmli olan bu statistika yazılarımızın keyfiyyətinin daha yaxşı olduğunu, onlara istinadların sayının daha çox olduğunu göstərir.
H-Index təhlili əsasında regional reytinq
H-index müxtəlif elmi sahələrdə, o cümlədən süni intellektdə tədqiqatçıların, jurnalların və hətta ölkələrin elmi təsirini ölçmək üçün geniş istifadə olunan meyarlardan biridir. Əgər tədqiqatçının H indeksi 20-yə bərabərdirsə, bu o deməkdir ki, onun hər birinə ən azı 20 dəfə istinad edilmiş ən azı 20 məqalə dərc olunub.
İran H-index-də 151-ci yerdədir. Ən çox məqaləyə sahib olmamasına baxmayaraq, Türkiyə H-index-də 183-cü, Səudiyyə Ərəbistanı isə 134-cü yerdədir. Bu, bəzi ölkələrin daha çox məqalə hazırlaya biləcəyini, digərlərinin isə daha yüksək təsir tədqiqatlarına diqqət yetirdiyini göstərir.
İranın süni intellektin tətbiqi üzrə reytinqi
Süni intellekt (AI) sahəsində iki mühüm və bir-birini tamamlayan yol var: elmi məqalələrin istehsalı və texnologiyanın tətbiqi. Bu iki yol bəzi hallarda əlaqəli olsa da, onların əsaslı fərqləri var. Tətbiq səhiyyə, nəqliyyat, kənd təsərrüfatı və maliyyə kimi müxtəlif sənayelərdə praktiki problemləri həll etmək üçün AI texnologiyalarının real dünyada tətbiqinə aiddir.
Zahedi bu yeni yaranan texnologiyanın tətbiqində İranın reytinqini belə izah edib: 2024-cü ildə yenilənən son statistik məlumatlara görə, İranın süni intellekt sahəsində ümumi dərəcəsi 60-dır ki, bu da özü bir neçə başqa sektordan ibarətdir. Onlar infrastruktura uğurlu investisiyanın məbləği, tədqiqat və inkişafda uğurun miqdarı, tətbiqdə uğur və dövlət xidmətlərinin göstərilməsi kimi şeyləri qiymətləndirirlər. Son qiymətləndirmədə İran üçün bu dərəcə 60 idi. Ümumiyyətlə, bütün reytinq sistemlərində İranda süni intellektin tətbiq sahəsi 60-75 arasıdır.
